ایزوترتینوئین ( آکوتان ، کیورآکنه، دکوتان )

نقش ایزوترتینوئین ( آکوتان، کیورآکنه،دکوتان ) در درمان آکنه ( جوش ، غرور جوانی ) چیست ؟
مقدمه
ایزوترتینوئین خوراکی مشهورترین دارو از دسته رتینوئیدها می باشد . رتینوئیدها در واقع انالوگ های ساختمانی-عملکردی ویتامین A می باشند که تاثیرات متعددی بر تمایز و تکثیر سلول ها و عملکرد سیستم ایمنی دارند .ایزوترتینوئین خوراکی از سال 1971 در اروپا جهت درمان آکنه مورد است قرار گرفت . بعد از 12 سال مصرف ، دارو جهت درمان مبتلایان به آکنه ندولوکیستیک شدید مورد تائید FDA قرار گرفت . با گذشت زمان موارد مصرف دارو گسترده تر شده و امروزه شامل مبتلایان به آکنه های مقاوم به سایر درمان ها ، آکنه هائی که باعث ایجاد اسکار ( جوشگاه ) می شوند ، فولیکولیت های گرم منفی ، آکنه فولمینانت و روزاسه شده است .

این دارو تنها روش درمان آکنه است که منجر به دوره های طولانی بهبودی و حتی رفع کامل آکنه برای همیشه می شود . توجه داشته باشید که این دارو باید تنها توسط پزشک متخصص آشنا با دارو ، عوارض احتمالی آن ، تداخلات داروئی ، موارد منع مصرف و … تجویز شود و بیمار درتمام طول درمان تحت نظارت دقیق وی باشد . از تهیه و مصرف و یا ادامه درمان بدون نظارت پزشک مسلط بر دارو اکیداً خودداری نمائید .ایزوترتینوئین به صورت کپسول های 10 و 20 میلی گرمی در بازار در دسترس است . دوز مورد استفاده با توجه به وزن بیمار تعیین می شود . برای جذب بهتر دارو توصیه می شود دارو با سنگین ترین وعده غذائی مصرف شود .

برای کاهش عوارض و عدم تشدید التهاب ضایعات توصیه شده است که در ماه اول دارو با حداقل دوز ممکن تجویز شود . شروع اثر دارو بعد از 1 تا 3 ماه از شروع دارو و به تدریج هویدا می شود . جهت کاهش احتمال عود آکنه بعد از قطع درمان توصیه می شود دارو تا رسیدن به دوز تجمعی 120 تا حداکثر 150 میلی گرم ضرب در وزن بیمار مصرف شود گرچه اخیراً در مبتلایان به موارد متوسط بیماری مصرف یک دوره 6 ماه با دوز 20 میلی گرم روزانه توصیه شده است .

تا یک سوم از بیماران ممکن است به دوره های دیگری از دارو نیاز پیدا کنند . این گروه بیشتر بیماران با اشکالات هورمونی ، نوجوانان زیر 16 سال ، بانوان با آکنه نسبتاً خفیف ، مبتلایان به آکنه های میکروکیستیک و آکنه کمدونال می باشند . با توجه به اینکه گاهی اثرات درمان تا چند ماه بعد از قطع دارو ادامه می یابد شروع دوره جدید درمان زودتراز 2 تا 3 ماه فاصله از اتمام دوره قبلی توصیه نشده است .

در صورت مصرف این دارو با چه عوارضی روبرو می شوید ؟
شایع ترین عارضه دارو درگیری پوست و مخاط است که با دوز مورد استفاده دارو در ارتباط است و با ادامه درمان از شدت آن کاسته می شود . این عوارض شامل التهاب و خشکی لب ، خشکی مخاط دهان و بینی ، خشکی پوست بدن و شکنندگی پوست است . پر خطرترین عارضه بالقوه دارو تراتوژنسیتی ( عوارض و آسیب های شدید بر جنین ) در صورت بارداری در حین یا حتی یک ماه اول بعد از قطع داروست . توصیه اکید شده است که زنان متاهل از یک ماه قبل از شروع دارو ، در تمام دوره درمان و تا یکماه بعد از قطع درمان از یک روش مطمئن جلوگیری همانند قرص های ضد بارداری استفاده نمایند . گرچه بعد از 10 روز از قطع دارو سطح غلظت پلاسمائی دارو به قبل از شروع دارو بر می گردد ولی توصیه نگارنده به بانوان عدم بارداری تا 3 ماه بعد از مصرف آخرین داروست ؛ بارداری بعد از مدت ذکر شده خالی از خطر است .

مصرف این دارو منجر به نازائی نمی شود . گرچه هیچگونه عارضه ناشی از رتینوئیدها در جنین های پدران تحت درمان با ایزوترتینوئین گزارش نشده است ولی به مردان نیز توصیه می شود در حین مصرف دارو از اقدام جهت پدر شدن خودداری نمایند . از دیگر عوارض شایع افرایش چربی خون ( تری گلیسرید و کلسترول ) می باشد . جهت کاهش شدت این عارضه به مصرف کنندگان توصیه می شود که در حین درمان از مصرف غذاهای چرب و فست فود خودداری کنند . در صورت افزایش خفیف چربی خون ادامه درمان بلامانع است اما در صورت تشدید آن نیاز به اقداماتی همچون مصرف داروهای کاهنده چربی خون ، کاهش دوز ایزوترتینوئین و قطع موقت دارو می باشد .از سایر عوارض احتمالی می توان به تحریک کبد و افزایش آنزیم های کبدی اشاره نمود که این عارضه با قطع مصرف دارو رفع خواهد شد .

از سایر عوارض :
دردهای عضلانی ، درد مفاصل ، احساس خستگی ، خشکی چشم ، کاهش دید در شب ، بی اشتهائی ، تهوع ، اسهال و سردرد می باشند . با توجه به اینکه برخی عوارض تنها با آزمایش خون قابل تشخیص است انجام آزمایش قبل از شروع دارو برای بررسی سلامت بیمار و امکان شروع دارو ضروری است . برخی ازآزمایشات بعد از یکماه و سپس بسته به وضعیت بیمار هر 2-3 ماه یکبار نیاز به تکرار دارند . نکته مهم این است که عوارض فوق در صورت تشخیص سریع و درمان موثر بدون ایجاد عارضه ماندگار قابل رفع می باشند مگر در بیماری که دارو را به صورت سرخود یا به تجویز دوستان خود مصرف نماید و دارومنجر به عارضه شود بدون آنکه نامبرده مطلع باشد و ادامه مصرف آن منجر به آسیب به بدن گردد .

مصرف ایزوترتینوئین در چه افرادی ممنوع است ؟
مصرف ایزوترتینوئین در زنان باردار و مادران شیرده ، زنان متاهل که از روش جلوگیری از بارداری مطمئنی استفاده نمی کنند مطلقاً ممنوع است . همچنین مصرف این دارو در افراد دارای حساسیت به روغن سویا، بادام زمینی و پارابن ممنوع است. ممنوعیت نسبی مصرف دارو شامل : مبتلایان به چربی خون متوسط تا شدید، لکوپنی، مبتلایان به اختلال شدید در عملکرد کبد یا کلیه، مبتلایان به فشار بالای داخل جمجمه و افراد مستعد اقدام به خودکشی است .

مصرف همزمان با چه داروهائی ممنوع است ؟
مصرف همزمان با داکسی سیکلین ، مینوسیکلین ، تتراسیکلین ، متوترکسات ، مکمل های حاوی ویتامین A و هر نوع مکمل برای افزایش یا کاهش وزن و بدن سازی ممنوع است . توصیه می شود که از مصرف الکل خودداری شود .

همزمان با مصرف دارو از چه اقداماتی خودداری شود؟
خطرناکترین واقعه ممکن ، بارداری درحین مصرف دارو می باشد بنابراین توصیه اکید شده است که از یکماه قبل از شروع دارو، در تمام طول درمان و تا یکماه بعد از اتمام درمان از دو روش مطمئن پیشگیری از بارداری به صورت همزمان استفاده شود.همچنین توصیه می شود که در طول درمان وتا یکماه بعد از مصرف آخرین کپسول از اهداء خون خودداری شود.از دیگر نکات مهم عدم انجام Resurfacing همانند لیزر جهت رفع اسکار آکنه تا 6 ماه بعد از اتمام دوره درمان با ایزوترتینوئین خوراکی است.توصیه مهم دیگر عدم اپیلاسیون با موم یا شمع (Wax) در طول درمان و تا 6 ماه بعد از اتمام مصرف دارو می باشد.